Vergi mevzuatında gelir unsurları ayrıntılı biçimde sınıflandırılmıştır ve bu sınıflamalardan biri de arızi kazançlardır. Ancak her elde edilen gelir arızi sayılmaz. Bu yazıda hangi kazançların arızi kazanç kapsamına girmediğini ve hangi durumlarda vergiye tabi olduklarını detaylıca ele alacağız.
Arızi Kazançlar Nelerdir?
Arızi kazançlar, sürekli olmayan ve süreklilik arz etmeyen faaliyetlerden elde edilen kazançlardır. Vergi Usul Kanunu’nda geçici olarak yapılan işler sonucu elde edilen gelirler arızi kazanç sayılır. Ancak bazı gelir türleri arızi gibi görünse de yasal olarak bu kapsamın dışında tutulmaktadır ve farklı şekilde vergilendirilir.
Devamlılık Göstermeyen Kazançlar
Belli bir düzenli yapı taşımayan kazançlar arızi kabul edilebilir.
Vergiye Tabi Gelir Niteliğinde Olmayanlar
Bazı gelirler hukuken arızi sayılsa da vergi kapsamı dışında yer alabilir.
Arızi Sayılmayan Kazançlar Nelerdir?
Arızi kazanç kapsamına girmeyen gelirler daha çok düzenli, ticari veya mesleki bir faaliyet sonucu elde edilen kazançlardır. Bu tür kazançlar Gelir Vergisi Kanunu kapsamında farklı başlıklar altında değerlendirilir ve arızi kazanç istisnasından yararlanamazlar. Bu ayrım vergi planlaması açısından büyük önem taşır.
Ticari Faaliyetlerden Elde Edilen Gelirler
Ticari faaliyet sonucu düzenli şekilde kazanılan gelirler arızi sayılmaz.
Serbest Meslek Faaliyetleri Gelirleri
Uzmanlık gerektiren hizmetlerin karşılığı olan kazançlar da arızi değildir.
Ücret Gelirleri
Bir işverene bağlı olarak elde edilen gelirler düzenli oldukları için arızi değildir.
İşyeri Satışından Elde Edilen Gelir Arızi midir?
Bir mükellefin kendi adına tescilli işyerini satması, genelde arızi kazanç değildir. Bu tür işlemler ticari kazanç kapsamında değerlendirilir. Özellikle işyeri belirli bir süre kullanılmış ve gelir getirmişse, satışı sonucunda elde edilen kazanç ticari faaliyetin bir parçası sayılır ve bu nedenle arızi nitelik taşımaz.
Gayrimenkul Satış Gelirleri Her Zaman Arızi midir?
Gayrimenkul satışları bazı şartlara bağlı olarak arızi kazanç sayılabilir ancak bu durum istisnadır. Aynı yıl içinde birden fazla satış yapılmışsa ya da satış ticari bir boyuta ulaşmışsa artık bu gelir arızi kabul edilmez. Gayrimenkulün alış ve satış tarihleri, satış sıklığı ve satış amacı gibi unsurlar arızi olup olmadığını belirler.
Birden Fazla Satışın Etkisi
Aynı takvim yılı içinde farklı gayrimenkullerin satışı ticari kazanç sayılabilir.
Satışın Amacı ve Süresi
Yatırım amacıyla alınan gayrimenkullerin kısa sürede satılması arızi kapsam dışına çıkar.
Arızi Kazançlarda Vergilendirme Sınırı Nedir?
Her arızi kazanç vergiye tabi değildir. Kanunen belirlenen sınırı aşan arızi kazançlar beyan edilmek zorundadır. Bu sınır her yıl yeniden değerleme oranına göre güncellenir. Ancak arızi kapsam dışında kalan kazançlar, sınırdan bağımsız olarak beyana tabidir. Bu yüzden hangi kazancın arızi olup olmadığının doğru belirlenmesi gerekir.
Şirket Hissesi Satışından Elde Edilen Gelir Arızi midir?
Sermaye şirketlerinin ortaklık hisselerinin satışı da belirli şartlarda arızi sayılabilir. Ancak bu hisseler sürekli olarak alınıp satılıyorsa ya da satış kazancı yüksek ve düzenliyse, bu durumda elde edilen gelir arızi kapsamının dışına çıkar. Bu tip kazançlar genellikle menkul sermaye iradı ya da ticari kazanç olarak değerlendirilir.
Hangi Durumlarda Kazanç Arızi Olmaktan Çıkar?
Kazancın arızi sayılabilmesi için temel kriter süreklilik ve düzenli bir yapıya sahip olmamasıdır. Eğer kazanç belli bir faaliyet düzenine bağlanmışsa, sürekli hale gelmişse ya da bir meslek ya da ticari çerçeve içinde yürütülüyorsa artık arızi olmaktan çıkar. Bu durum doğrudan vergi yükümlülüğünü etkiler.
Sıkça Sorulan Sorular
Aşağıda “Hangi Kazançlar Arızi Kazanç Değildir?” ile ilgili sıkça sorulan sorular ve yanıtları yer almaktadır:
Gayrimenkul satışları her zaman arızi sayılır mı?
Hayır, gayrimenkul satışlarının arızi sayılabilmesi için satışın süreksiz ve kazanç elde etme amacı taşımaması gerekir. Aynı yıl içinde birden fazla gayrimenkul satışı yapıldığında ya da yatırım amaçlı kısa vadeli alım satım söz konusu olduğunda bu kazançlar ticari kazanç olarak vergilendirilir.
Arızi kazanç vergilendirme sınırı nedir?
Arızi kazançlarda vergilendirme sınırı her yıl belirlenen tutarlarla güncellenir. Bu sınırı aşan kazançlar gelir vergisi beyanına tabidir. Ancak bu sınır arızi olmayan kazançlar için geçerli değildir, onlar her durumda beyan edilmelidir.
Şirket hissesi satışı arızi kazanç sayılır mı?
Şirket hisselerinin satışı bir defaya mahsus yapıldığında ve düzenli bir kazanç haline gelmediğinde arızi sayılabilir. Ancak düzenli şekilde hisse alım satımı yapılıyorsa, bu faaliyet ticari nitelik taşır ve kazanç arızi kapsamının dışına çıkar.
Serbest meslek geliri arızi sayılır mı?
Hayır, serbest meslek gelirleri süreklilik taşıdığı ve uzmanlık gerektirdiği için arızi değildir. Bu tür kazançlar Gelir Vergisi Kanunu’nda ayrı bir gelir unsuru olarak tanımlanmış olup arızi kazanç istisnasına girmez.
Ücret geliri arızi olabilir mi?
Ücret gelirleri, bir işverene bağlı olarak düzenli şekilde elde edildiğinden hiçbir zaman arızi sayılmaz. Bu kazanç türü hem süreklilik arz eder hem de yasal olarak ayrı bir gelir türüdür.
İşyeri satışından doğan kazanç nasıl değerlendirilir?
İşyeri, mükellefin aktifinde kayıtlıysa ve işletme faaliyetiyle ilgiliyse, satışından doğan kazanç ticari kazanç olarak kabul edilir. Bu nedenle arızi kazanç kapsamında değerlendirilmez ve gelir vergisi açısından ayrı hükümlere tabi olur.
Aynı yıl içinde birden fazla satış yapmak kazancı arızi olmaktan çıkarır mı?
Evet, aynı takvim yılı içinde yapılan birden fazla satış işlemi düzenlilik ve süreklilik gösterebilir. Bu durum kazancın arızi olmadığını ve ticari kazanç kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koyar.
Hangi şartlarda bir kazanç arızi sayılmaz?
Kazancın süreklilik göstermesi, bir meslek ya da ticaret faaliyeti kapsamında elde edilmesi, aynı tür kazançların sık sık tekrar edilmesi durumunda elde edilen gelir arızi değil ticari ya da mesleki gelir sayılır ve buna göre vergilendirilir.
Kaynak: https://www.sanayihaberi.com/
